Του David Sarasohn
Κάποτε, όταν ήμουν οκτώ ή εννέα ετών, ο πατέρας μου έκανε μια επικίνδυνη χειρουργική επέμβαση. Σήμερα, η συγκεκριμένη διαδικασία αποτελεί μια απλή ταλαιπωρία κάποιο απόγευμα, αλλά τότε ήταν σαν να έπαιζες την ζωή σου στα ζάρια. Δεν ήμουν αρκετά μεγάλος, ή ίσως αρκετά έξυπνος, για να καταλάβω πόσο επικίνδυνη ήταν. Και οι ενήλικες γύρω μου, αν και ήταν έντιμοι, δεν βρήκαν κανέναν λόγο να μιλήσουν για πιθανότητες σε κάποιον εννέα χρονών.
Την ημέρα πριν από τη χειρουργική επέμβαση, ένας από τους γιατρούς ζήτησε να με δει. Πήγα στο γραφείο του χαρούμενα. Σ’ αυτή την ηλικία, και μόνο η σκέψη ότι ένας ενήλικας ήθελε να μου μιλήσει, έκανε την περίσταση ιδιαίτερη. Αυτό που μου είπε ήταν πολύ άμεσο. Υπήρχε μια πιθανότητα, εξήγησε, το επόμενο απόγευμα να νιώθω πολύ θυμωμένος. Αν συνέβαινε αυτό, είπε, έπρεπε να πάω να τον βρω και να είμαι θυμωμένος μαζί του.
Δεν θυμάμαι το όνομά του. Δεν θυμάμαι πώς έμοιαζε. Έχω την αίσθηση ότι ήταν ψηλός, αν και σε ένα παιδί εννέα ετών, πολλοί άνθρωποι φαίνονται ψηλοί. Αλλά θυμάμαι τι είπε, και πολλές δεκαετίες αργότερα, αυτή η μνήμη έχει ακόμα την ικανότητα να με ζεσταίνει.
Η καλοσύνη μπορεί να το κάνει αυτό.
Ο γιατρός δεν μου χρωστούσε τίποτα εκτός από την καλύτερη προσπάθειά του να κρατήσει τον πατέρα μου ζωντανό. Αλλά βγήκε από το δρόμο του για να πλησιάσει ένα μικρό αγόρι που δεν συνειδητοποιούσε καν ότι θα μπορούσε σύντομα να ανοίξει μια άβυσσος κάτω από τα πόδια του.
Σκεφτόμαστε την καλοσύνη ως ένα τρόπο διευκόλυνσης, για να βοηθηθούμε να φτάσουμε στην άλλη πλευρά μιας περίστασης. Αλλά μια πράξη καλοσύνης μπορεί να είναι πολλά περισσότερα από αυτό. Μπορεί να εκπέμπει ένα φως για δεκαετίες μετά και να συνεχίζει να δίνει ένα αίσθημα ζεστασιάς πολύ αργότερα όταν θα έχει κρυώσει η περίσταση. Δώρα όπως αυτά δεν εξαντλούνται ούτε ξεχνιούνται. Τα θυμόμαστε και τα αγαπάμε.
Ένα μήνυμα από τα βιβλία του Χάρι Πότερ είναι ότι το να αγαπιέσαι βαθιά ως παιδί μπορεί να προσφέρει ένα είδος προστασίας σε όλη σου τη ζωή. Σου δίνει μια αίσθηση αυτοπεποίθησης και εμπιστοσύνης όταν απειλείσαι από τις δυνάμεις του σκότους, ή ακόμα και από ένα απογοητευτικό αποτέλεσμα σε σχολικές εξετάσεις. Αν γίνετε λήπτης μιας καλής πράξης αυτό μπορεί να έχει παρόμοιο αποτέλεσμα: όχι μόνο σας διαβεβαιώνει για τη δική σας αξία, αλλά και προσφέρει μια μόνιμη πεποίθηση ότι ο κόσμος δεν είναι τόσο σκοτεινός όσο αυτός που θα υπονοούσε μια συστημένη επιστολή από την εφορία.
Υπάρχει λόγος που θυμόμαστε τις μεγάλες καλοσύνες. Δεν είναι ότι οι άνθρωποι τηρούν λογαριασμούς και ετοιμάζονται να τις επιστρέψουν. Σε έναν κόσμο συναλλαγών, μια φωτεινή καλοσύνη είναι ένας συνδυασμός πράξης και χρόνου και παράγει κάτι πέρα από μια απλή εκτίμηση. Προσπαθώντας να την επιστρέψετε είναι σαν να υπολογίζετε την τιμή των Βερσαλλιών ως Airbnb.
Η αδυναμία να υπολογίσετε την συναλλαγματική ισοτιμία, ένα τρόπο που να έχει τον ίδιο αντίκτυπο στη ζωή του δωρητή σαν αυτόν που είχε στη δική σας ζωή, ωθεί στην έννοια της ανταπόδοσής της παραπέρα. Εάν δεν μπορείτε να την επιστρέψετε στο άτομο που ζει μόνιμα στην εκτίμησή σας, μπορείτε τουλάχιστον να προσαρμόσετε τον ισολογισμό σας με το σύμπαν – και ίσως να φυτέψετε τον εαυτό σας για πάντα στη μνήμη κάποιου άλλου.
Μια δεκαετία μετά τη χειρουργική επέμβαση του πατέρα μου, ήμουν στο κολέγιο, όταν έλαβα ένα τηλεφώνημα αργά τη νύχτα και μου είπαν ότι είχε πεθάνει απροσδόκητα. Μουδιασμένα, ρώτησα ένα φίλο που είχε αυτοκίνητο αν θα με πήγαινε στον σιδηροδρομικό σταθμό την επόμενη μέρα. Αντί γι’ αυτό, οδήγησε αμέσως 2½ ώρες ως το σπίτι, με άφησε, και στη μέση της νύχτας γύρισε πίσω στο σχολείο. Δεν θυμάμαι τι συζητούσαμε στο δρόμο. Φαντάζομαι αόριστα ότι προσπαθούσα να κρατήσω τα πράγματα σχετικά ελαφριά και να μην επιβαρύνω τον φίλο μου, σπρώχνοντας το γεγονός του θανάτου του πατέρα μου σε μια μακρινή γωνιά του μυαλού μου για να το σκεφτώ αργότερα. Αλλά ξέρω ότι σε κάθε μίλι, ένιωθα συνειδητά ότι ο φίλος μου, μου πρόσφερε μια μεγάλη καλοσύνη, μια ευλογία.
Δεν έχω δει τον φίλο μου εδώ και δεκαετίες. Μπορεί να έχει ξεχάσει το όλο επεισόδιο, αν και εγώ σίγουρα δεν το έχω ξεχάσει. Άλλωστε, η καλοσύνη του προς εμένα ήταν σημαντική όχι μόνο σ’ εκείνη την περίσταση, αλλά και σε κάθε στιγμή που την θυμάμαι, καθώς ανατρέχω σ’ αυτήν. Είναι ένα χρέος και ένα μέρισμα, που βασίζεται σε ένα τεράστιο σύνθετο συναισθηματικό ανατοκισμό.
Οι καλοσύνες που μένουν μαζί σας, αυτές που φωτίζουν τη ζωή σας για τα επόμενα χρόνια, δεν εμπλέκουν υλικά δώρα. Η υλική γενναιοδωρία, τα υλικά δώρα, είναι αξιοθαύμαστα, αλλά η εκτίμησή μας δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από την ίδια την ύλη. Ένα γεύμα ή ένα πουλόβερ ή ακόμα και ένα ρολόι φέρουν ημερομηνία λήξης. Κάποιος που προτάσσει τον εαυτό του για σας, σε μια στιγμή-κλειδί, μένει μαζί σας όσο εσείς ο ίδιος συναλλάσσεστε με τους άλλους ανθρώπους. Στη μακροπρόθεσμη βάση δεδομένων που κουβαλάμε ο καθένας μας, υπάρχουν περισσότερες καταχωρίσεις αρχειοθετημένες κάτω από το “Καλοσύνη, Αξέχαστες Πράξεις” απ’ όσες μπορούμε να φανταστούμε.
Το 1970, μετά τον θάνατο της συζύγου του James Baker από καρκίνο, ο George H.W. Bush πρότεινε ότι ο φίλος του, που ήταν μέλος στο τένις, θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή του βοηθώντας στην εκστρατεία του Bush για την Γερουσία. Ο Baker ήταν επιφυλακτικός. Σημείωσε ότι κατ’ αρχήν, όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι στο Τέξας εκείνη την περίοδο, ήταν δημοκράτης. Ω, είπε ο Bush, αυτό δεν τον ένοιαζε. Απλώς δεν του άρεσε να βλέπει τον Baker τόσο λυπημένο όλη την ώρα.
Η προσέγγιση του Bush προς ένα φίλο τελικά οδήγησε στο να γίνει ο Baker, επικεφαλής προσωπικού στο Λευκό Οίκο, γραμματέας οικονομικών και γραμματέας του κράτους. Δεν λειτούργησε άσχημα ούτε για τον Bush. Και 48 χρόνια αργότερα, στον επικήδειο κατά την κρατική κηδεία του Bush, ο Baker αναφέρθηκε στον πρώην πρόεδρο λέγοντας: «Όταν ένας φίλος πονάει, δείξτε ότι ενδιαφέρεστε» και «Να δείχνετε καλοσύνη στους ανθρώπους».
Πολύ αργά μια νύχτα, πολύ καιρό πριν, προέκυψε ένα ξαφνικό πρόβλημα με την εγκυμοσύνη της συζύγου μου. Καθώς βιαζόμασταν να φύγουμε για το νοσοκομείο, κάλεσα μια γειτόνισσα για να της πω ότι θα της αφήναμε το τριών ετών παιδί μας. Δεν θα έλεγα ότι ήταν παράκληση, διότι η πιθανότητα να αρνηθεί η γειτόνισσά μας ποτέ δεν μου πέρασε απ’ το μυαλό – ούτε σ’ αυτήν, είμαι βέβαιος. Το παιδί που προκάλεσε στη γυναίκα μου τόσο μεγάλη ταλαιπωρία σ’ εκείνη την περίσταση είναι τώρα 30 ετών. Αλλά εκείνη τη νύχτα και αυτό το τηλεφώνημα, δεν μοιάζουν σαν να έγιναν τόσο πολύ καιρό πριν. Βλέπω συχνά την γειτόνισσά μου και πάντα με την αίσθηση ενός δεσμού μεταξύ μας, πολύ βαθύτερου από το ότι έχουμε ο ένας τα κλειδιά του σπιτιού του άλλου για έκτακτες ανάγκες.
Η καλοσύνη είναι περισσότερα από μια πράξη. Είναι δύναμη, ακόμη και υπερδύναμη. Δυναμώνει αυτόν που την δέχεται, δίνοντάς του κάτι που τον ενισχύει χρόνια αργότερα, όταν οι αρχικές συνθήκες έχουν ξεθωριάσει, όπως οι παλιές εκλογικές προβλέψεις. Δυναμώνει επίσης τον δωρητή, επειδή η θετική επίδραση στη ζωή κάποιου είναι η πιο ισχυρή αίσθηση που μπορεί κανείς να φανταστεί, ισχυρότερη ακόμα κι από την όραση του Superman με ακτίνες-Χ.
Στο “Ευλογητός Ο Θεός” ο κ. Rosewater, ήρωας του Kurt Vonnegut εκπονεί μια ομιλία κατά την βάπτιση των νεογέννητων δίδυμων του γείτονά του: “Γεια σας, μωρά. Καλώς ήρθατε στη Γη. Είναι καυτό το καλοκαίρι και κρύος ο χειμώνας. Είναι στρογγυλή και υγρή και γεμάτη κόσμο. Πάνω-κάτω, μωρά μου, εδώ θα ζήσετε περίπου εκατό χρόνια. Υπάρχει μόνο ένας κανόνας που γνωρίζω, μωρά μου -: «Να πάρει ευχή, πρέπει να έχετε καλοσύνη». Και αν την έχετε, η λάμψη της μπορεί να διαρκέσει αυτά τα εκατό χρόνια.
Ο David Sarasohn, παλιός αρθρογράφος της “The Oregonian” στο Πόρτλαντ, έχει γράψει για την New York Times και την Washington Post. Έχει εκδώσει τρία βιβλία, συμπεριλαμβανομένου του Waiting for Lewis and Clark: Τα διακόσια χρόνια και η Αλλαγή της Δύσης.
- Αυτή η ιστορία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο τεύχος Νοεμβρίου του 2019 του περιοδικού “The Rotarian”.
Μετάφραση: Λίνα Ταρασούδη, ΡΟΑΘ, 2019