Τη Δευτέρα 4-11-2019, στον “Αστέρα”, πραγματοποιήθηκε ομιλία για τα “Αρχοντικά της Μυτιλήνης”. Ομιλητής ήταν ο ροτ. Θανάσης Βόμβας.
Τα αρχοντικά της Λέσβου κατασκευάστηκαν τον 19ο με αρχές του 20ου αιώνα και αποτελούσαν κατοικίες των πλούσιων αστών της πόλης, οι οποίοι επιδίδονταν σε εμπορικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες με μεγάλη επιτυχία! Το «κάψιμο» των ελαιώνων από τον παγετό στη Λέσβο το 1851 και ο μεγάλος σεισμός του 1867 ανάγκασαν πολλούς Μυτιληνιούς να εκπατριστούν για να αναζητήσουν καλύτερη τύχη. Στην Κωνσταντινούπολη, τη Νότια Ρωσία, την Αίγυπτο και τη Ρουμανία δημιούργησαν ανθούσες λεσβιακές παροικίες. Γυρίζοντας στη γενέτειρά τους, χτίζουν πολυτελή σπίτια. Συνδύασαν την κλασσική ελληνική τεχνοτροπία με στοιχεία της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής. Συναντάμε προβηγκιανό, βαυαρικό, νεοκλασικό και μπαρόκ ρυθμό, με μεγάλους και φροντισμένους κήπους, σοφίτες, χαμάμ, τοιχογραφίες, μαρμάρινες διακοσμήσεις και ψηφιδωτά. Τα αρχοντικά της Λέσβου είναι πολλά, διασκορπισμένα σε ολόκληρο το νησί και χρησιμοποιούνται ως κατοικίες, ξενοδοχεία, στεγάζουν υπηρεσίες, λειτουργούν ως μουσεία, άλλα διατηρημένα σε μεγάλο βαθμό ενώ κάποια όχι, πράγμα θλιβερό καθώς τα αρχοντικά στο νησί είναι σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του, εκφράζουν τον τρόπο ζωής προσωπικοτήτων του νησιού, αποτελούν αρχιτεκτονήματα υψηλής αισθητικής και τέχνης και προβάλλουν την τεχνοτροπία, το ύφος και τα καλλιτεχνικά ρεύματα που επικρατούσαν κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου.
ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ
Η ποιοτική αρχιτεκτονική που παρουσιάζεται στη Μυτιλήνη μετά το 1850 οφείλεται σε αρχιτέκτονες που σπούδασαν στην Αθήνα και την Ευρώπη ενώ για λίγα κτίρια τα σχέδια ήρθαν από το εξωτερικό. Πολύ σημαντικός αρχιτέκτονας υπήρξε ο Μυτιληναίος Αργύρης Αδαλής με σπουδές στην Αθήνα και στο Μόναχο, συνεργάτης του Ε. Τσίλερ, που ανήγειρε τουλάχιστον 30 κατοικίες εκτός από τα δημόσια κτίρια και τις εκκλησίες (1ο Γυμνάσιο-νυν Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Μυτιλήνης, Δημαρχείο, Άγιος Θεράποντας κ.α.).
Σπουδαίος υπήρξε επίσης και ο αρχιτέκτονας Ξενοφών Λάτρης από τη Σμύρνη με σπουδές στη Βαυαρία και ο οποίος ανήγειρε δύο κατοικίες, ο Ιάκωβος (Τζέϊμς) Αριστάρχης από τη Σάμο με σπουδές στη Γαλλία, Ελβετία και Αγγλία, ο Μυτιληναίος Ιγνάτιος Βαφειάδης με λαμπρή σταδιοδρομία στη Σμύρνη ο οποίος ανήγειρε τέσσερις κατοικίες καθώς και οι εμπειρικοί αρχιτέκτονες Δ. Μεϊμάρης και Ι. Φούσκας. Ο ζωγραφικός διάκοσμος πολλών κατοικιών οφείλεται στο σπουδαίο Σμυρναίο ζωγράφο Βασίλη Ιθακήσιο.
Στην πρώτη κατηγορία κατοικιών (1850-1885) ανήκουν σπίτια που κτίζονται από την άρχουσα τάξη των γαιοκτημόνων με δύο ορόφους κύριας κατοικίας και υπόγειο χώρο βοηθητικών λειτουργιών. Οι υγροί χώροι (πλυσταριό, χώρος υγιεινής) βρίσκονται συνήθως σε ανεξάρτητα κτίσματα στον κήπο. Η ζωή της οικογένειας κυλά στο υπόγειο (ισόγειο προς τη πλευρά του εσωτερικού κήπου) όπου η κουζίνα τα κελάρια, τα δωμάτια των υπηρετών κ.α. Οι επίσημοι χώροι υποδοχής (σαλόνια, τραπεζαρία) βρίσκονται στον τελευταίο όροφο και έφεραν εσωτερική διακόσμηση με τοιχογραφίες. Η απόληξη των κτιρίων γινόταν με απλή τετράριχτη στέγη που με την αλλαγή του αιώνα αντικαταστάθηκε με σοφίτα.
Στη δεύτερη κατηγορία (1885-1900) είναι αυτές που ανήκουν στη νέα αριστοκρατία εμπόρων και επιχειρηματιών. Χώροι οικοδόμησης είναι τώρα τα προάστια της πόλης ή χώροι γύρω από το Κάστρο. Η τριώροφη κατοικία της προηγούμενης περιόδου αναδιοργανώνεται εσωτερικά σε 4 επίπεδα με την προσθήκη της σοφίτας όπου διέμενε το υπηρετικό προσωπικό. Έτσι, στο υπόγειο (χαμηλωμένο ισόγειο) συγκεντρώνονται όλες οι βοηθητικές λειτουργίες και η καθημερινή διαβίωση της οικογένειας (κουζίνα, πλυσταριό κ.α.). Το υπερυψωμένο ισόγειο αποκτά αποκλειστικά επίσημο χαρακτήρα με χώρους υποδοχής όπως σαλόνια και τραπεζαρία, ενώ ο δεύτερος όροφος περιλαμβάνει αποκλειστικά υπνοδωμάτια. Η αρχιτεκτονική αυτής της περιόδου ανάγεται σε ευρωπαϊκά πρότυπα του Second Empire, Beaux-Arts, ή νεοκλασικισμού, ούτως ώστε να αποκληθούν δικαιολογημένα «αστικά μέγαρα».
Στην τρίτη κατηγορία κατοικιών (1900-1930) ανήκει ένας συνεκτικότερος τύπος κατοικίας με ευρύτατη διάδοση. Στον επίσημο όροφο συνυπάρχουν οι χώροι υποδοχής που περιορίζονται σε τρεις (σαλόνι, μεγάλο χωλ και τραπεζαρία) με τους χώρους καθημερινής διαβίωσης της οικογένειας (κουζίνα και καθημερινό). Ο νέος τύπος χαρακτηρίζεται από την απομάκρυνση από τα κλασικιστικά πρότυπα της συμμετρίας και ιεραρχίας που προσέδιδαν μεγαλοπρέπεια. Αντίθετα η αλληλοδιείσδυση των όγκων, η έντονη κλίση στη στέγη, η ασυμμετρία εκφράζει το στυλ picturesque (γραφικό), ένα ευρωπαϊκό κίνημα που έβλεπε το αρχιτεκτόνημα ως στοιχείο του ευρύτερου φυσικού και ιστορικού περιβάλλοντος. Τέλος, τα οικήματα της εποχής είχαν ευρύχωρες ταράτσες και μπαλκόνια, περιτριγυρισμένα από περιποιημένους κήπους με πεύκα και διακόσμηση από μαρμάρινα σιντριβάνια και βοτσαλωτούς διαδρόμους. Εθεωρείτο πως ο κήπος ήταν η προέκταση της κοινωνικής ζωής.
Επίσης το εσωτερικό των οικημάτων ανέδυε άνεση και ηρεμία, στολισμένο με έπιπλα γαλλικού τύπου σε στυλ Λουδοβίκου 15ου και 16ου.
Ολόκληρη η παρουσίαση της ομιλίας με ένα κλικ εδώ!
